گزارش زیر در برگیرنده‌ی کلیاتی از نقض حقوق بشر در مناطق کردنشین به خصوص در چهار سال اخیر است که به هیچ روی گزارش کامل و نهایی مجموعه در این خصوص محسوب نمی‌شود. این گزارش به دلیل شرایط ویژه‌ی این مناطق در کمترین زمان ممکن آماده و به افکار عمومی ارائه می‌شود. با وجود تمامی کمبودها مجموعه معتقد است این گزارش گویای وضعیت ناهنجار حقوق بشر در کردستان است.

کردهای ایران

نواحی کردنشین ایران شامل استان کردستان، بخش‌هایی از استان آذربایجان غربی، استان کرمانشاه، بخش‌هایی از ایلام و بخش‌هایی از لرستان است. جمعیت کردها در ایران بین 7 تا 12 میلیون نفر تخمین زده می‌شود. استان کردستان مرکز تجمع کردها در ایران محسوب می‌شود، این استان با وسعتي معادل 28203 کيلومتر مربع در غرب کشور  واقع شده است که داراي 8 شهرستان ، 23 بخش ،12 شهر ، 79 دهستان است.

احزاب در کردستان

نام احزاب

اتحادیه‌ی انقلابیون کردستان، اتحادیه‌ی دموکراتیک کردستان، حزب آزاد کردستان (پاک)، حزب حیات آزاد کردستان(پژاک)، حزب دمکرات کردستان ایران، حزب دموکرات کردستان، حزب سوسیال دموکرات کردستان، حزب کومله کردستان ایران، کومله( شاخه کردستان حزب کمونیست ایران)، کومله زحمت‌کشان کردستان، کومله خط رفرم، سازمان خه‌بات انقلابی کردستان ایران، احزاب سیاسی کرد را تشکیل می‌دهند.

پیشینه

بیش از ۶۵ سال پیش در بیست و پنجم شهریور ۱۳۲۱ خورشیدی گروهی از مردان برخاسته از گروه‌های میانی شهر مهاباد، جمعیت احیای کرد (کومه‌لهٔ ژیانه‌وهٔ کرد) و یا نام مخفف آن (ک. ژ. ک.) را پایه‌گذاری کردند. (ک. ژ. ک.) گرچه به صورت مخفی و محدود فعالیت می‌کرد اما در مدت کوتاهی توانسته بود بسیاری از سرکرده‌گان قبایل و مردم پاره‌یی شهرها را جذب کند. این تشکل پس از سه سال در مرداد ۱۳۲۴ به پیش‌نهاد قاضی محمد یکی از رهبران کردها به حزب دموکرات کردستان تغییر نام داد.

تاریخ احزاب سیاسی در کردستان را می‌توان از اعلام موجودیت این تشکل و سپس جمهوری مهاباد مورد بررسی قرار داد. در طی سال‌های بعد و به خصوص پس از انقلاب، احزاب بیش‌تری با گرایش‌های ناسیونالیستی یا چپ‌گرایانه ایجاد شدند. دو دهه‌ی اول پس از انقلاب منطقه‌ی کردستان شاهد درگیری وسیع و مسلحانه‌ی اپوزیسیون کرد با دولت مرکزی و نیز در برخی موارد درگیری بین خود احزاب بود. در حال حاضر به استناد اساس‌نامه‌ی حزب‌های موجود و آخرین مصوبه‌های اعلام شده، هیچ‌گونه حزب تجزیه‌طلبی (معتقد به جدا کردن قسمتی از تمامیت ارضی) در کردستان فعالیت نمی‌کند.

فعالیت‌های مسلحانه

با وجود این‌که تعدادی از حزب‌های مذکور، کماکان مسلح و دارای اردوگاه‌های نظامی هستند، اما بیش از 12 سال است که دست به اقدام نظامی نزده‌اند. تنها حزبی که هم‌چنان به فعالیت نظامی مبادرت می‌ورزد، حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) است.

هرچند به تازه‌گی این حزب طی بیانیه‌یی که منشر کرده است، با برشمردن خواسته‌‌هایی حاضر به ادامه‌ی فعالیت خود در چهارچوب فعالیت‌های مدنی و قانونی  شده است. این خواسته‌ها که در 14 ماده منتشر شده، بیش‌تر بر پایه‌ی قانون اساسی و اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر است.

جامعه‌ی مدنی در کردستان

وجود جنگ‌های مسلحانه در دو دهه‌ی اول پس از انقلاب مهم‌ترین عامل عدم بلوغ و گسترش جامعه‌ی مدنی در کردستان ایران محسوب می‌شود.

با پایان یافتن دوره‌ی اول جنگ‌های مسلحانه در کردستان و با روی کار آمدن جریان اصلاح طلبی در ایران که با وعده‌های بسیاری در خصوص اقلیت‌های ملی و انتیکی و به ویژه کردها همراه بود، جامعه‌ی مدنی کرد، روند رو به رشد خود را با سرعت بیش‌تری طی کرد. در این زمان معدودی از جمعیت‌ها موفق به دریافت مجوز شدند و همین‌طور نشریه‌های متعددی در کردستان منتشر و توزیع می‌شد.

پایان دوره‌ی اصلاحات، عدم تحقق وعده‌های داده شده و جلوگیری از فعالیت حداقلی جمعیت‌ها و نشریه‌های قانونی در دولت نهم، هم‌زمان با تاسیس حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) که مبارزه‌های مسلحانه را باز هم به فضای کردستان بازگردانید به شرایطی انجامید که در آن، جامعه‌ی مدنی کردستان قربانی بازگشت فضای خشونت به منطقه شد.

میلیتاریزمه شدن و استقرار نیروهای نظامی در منطقه، هندسی شدن سرکوب جامعه مدنی نوپای کردستان از سوی حکومت به بهانه‌ی وجود فضای خشونت نه تنها به ایجاد امنیت پایدار منتهی نشد بل‌که موجب تقویت احزاب مسلح و قربانی شدن مردم بی دفاع شد.

سرآغاز اقدام برای بستن و سرکوب جامعه‌ی مدنی نوپای کردستان را می‌توان در اواسط سال 85 و با بازداشت تنی از فعالان مدنی این مناطق به بهانه‌ی برخورد با اعتراض‌های گسترده‌ی کردستان در خصوص قتل "شوانه قادری" مشاهده کرد، محکوم به اعدام شدن دو روزنامه‌نگار کرد در ابتدای سال 1386 حکایت از نظم این روند داشت.

وضعیت فعلی و روند طی شده‌ی سال‌های اخیر جامعه کرد ایران را می‌توان در بخش‌های ذیل مورد بررسی قرار داد.

نهادهای مدنی کرد

سازمان حقوق بشر کردستان

سازمان حقوق بشرکردستان یک نهاد مستقل غیرسیاسی وغیر آیین‌گرا است که در20 فروردین ماه   1384 درمناطق کردنشین ایران تشکیل شده است .محمد صدیق کبودوند موسس و مسئول این سازمان در سال 1385 توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. وی در نهایت پس از طی یک پروسه‌ی پرابهام و نقص قضایی به 11 سال حبس تعزیری محکوم شد. حکم صادره برای این فعال حقوق بشر موجب اعتراض‌های وسیعی قرار گرفت، آقای کبودوند دارای سه پرونده‌ی مفتوح دیگر در مورد فعالیت‌های مطبوعاتی و مدنی است. هم‌چنین تنی دیگر از اعضای این تشکل مدافع حقوق بشر، تاکنون بازداشت یا مورد برخورد قرار گرفته‌اند.

موسسه‌ی سوما

"سوما" باسابقه‌ترین و تنها موسسه در زمینه‌ی آموزش زبان کردی در چهار استان کردنشین ایران بود؛ اما اجازه‌ی فعالیت آن لغو شد.

پس از آن‌كه در مرداد ماه امسال اداره‌ی اماكن شهرستان قروه به بهانه‌ی عدم مجوز فعاليت آموزشی در ساختمان محل برگزاری كلاس‌های زبان كُردی شهر قروه اقدام به تعطيلی تنها آموزش‌گاه زبان كُردی در اين شهر کرد، مسئولان آموزش‌گاه مذكور كه با نماينده‌گی رسمی از مركز سومای مهاباد و با كسب مجوز از شورای شهر قروه از آذر ماه 85 فعاليت رسمی خود را در اين شهر آغاز كرده بودند، در مراجعه‌های مكرر طی چند ماه اخير به اداره‌ی اماكن و اداره‌ی ارشاد شهرستان قروه نتوانستند امكان بازگشايی مجدد آموزش‌گاه را فراهم کنند.

گفتنی‌ است به دنبال برخوردهای صورت گرفته با این ان.جی.او و به تعطيلی كشاندن آن‌ در حال حاضر، شهر قروه فاقد تشكل‌های ادبی، اجتماعی و فرهنگی فعال است.  

انجمن ژیار  

انجمن ژيار کرمانشاه از تشکل‌هاي فعال فرهنگي و اجتماعي کرمانشاه در طي چهار سال گذشته بوده و دليل بسته شدن ‏اين انجمن "برقراري روابط سياسي" عنوان شده است.‏ به گفته‌ي مسئولان انجمن ژيار و اذعان رياست سازمان ملي جوانان كرمانشاه روال معمول ‏در مورد انجمن ژيار طي نشده و مسئولان انجمن بدون دريافت هر گونه تذكر شفاهي يا اخطار كتبي از طرف مراجع ‏ذي‌صلاح به يك‌باره نامه‌یي را از سوي رئيس سازمان ملي جوانان كرمانشاه مبني بر لغو اعتبار فعاليت انجمن خويش ‏بدون ارائه‌ي هر گونه دليل مكتوب و مستند و تنها با اكتفا به بيان اتهام عدول از خطوط قرمز و ممنوع تشكل‌هاي ‏تحت پوشش سازمان ملي جوانان به واسطه‌ي "برقراري ارتباطات سياسي" كه مورد انجام آن علاوه بر مسئولان انجمن ‏ژيار حتا براي سازمان ملي جوانان كرمانشاه هم مبهم و نامشخص است، دريافت مي‌كنند كه نامه‌ي مذكور در حكم ‏دستور انحلال انجمن قلمداد شده است.‏

اتحاديه‌ی دموكراتيك دانشجويان كُرد

این تشکل دانش‌جویی در سال 84 به همت فعالان دانش‌جوی کرد بنیان گذاشته شد، فرشاد دوستی پور (نماینده‌ی اتحادیه‌ی دموکراتیک دانش‌جویان کرد در ایلام)، سهراب کریمی (نماینده‌ی اتحادیه‌ی دموکراتیک دانش‌جویان کرد در تهران) و محمد صالح ایومن از اعضای فعال اتحادیه به همراه یاسر گلی مسئول كميته‌ي حقوق بشر اتحاديه‌ی دموكراتيك دانش‌جويان كرد و اولین دبیر تشکیلاتی آن، که هم اکنون در زندان به سر می‌برد و همین‌طور سوران حسینی دبیر این تشکل از افرادی هستند که مورد بازداشت و فشار دست‌گاه امنیتی قرار گرفته‌اند.

کانون صنفی معلمان کردستان

از 16 تبعید معلمان در سراسر کشور، 6 تن تعلق به این کانون داشته‌اند که در آخرین مورد آقای جمال خوال به استان سمنان تبعید شده است.

مسعود کردپور معلم و فعال صنفی هم‌چنان در زندان به اتهام تبلیغ علیه نظام نگه‌داری می‌شود. همین‌طور فرزاد کمانگر عضو این کانون که با اتهام واهی به اعدام محکوم شده است، از دیگر موارد فشار بر این کانون است. این کانون برای عدم حمایت از اعضای خود تحت فشار به سر می‌برد.

سایر نهادها

در خصوص سایر نهادهای مدنی مناطق کردنشین می‌توان به اسامی ذیل اشاره کرد:

انجمن زنان آذرمهر، اتحاديه‌ی دموكراتيك دانش‌جويان كُرد، جامعه‌ی دانش‌جويان و دانش‌آموخته‌گان كرمانشاهي ، سازمان مدافعين آزادي كرمانشاه‏، انجمن قلم كردستان ايران‏، انجمن ايده ـ كرمانشاه، انجمن جي ژوان ـ سنندج‏، انجمن خاناي قبادي ـ جوانرود‏، انجمن دفاع از حقوق مصدومين شيميايي سردشت‏‏، انجمن ژيانه‌وه ـ سنندج ، انجمن سبز چيا ـ مريوان، انجمن سبز سردشت، انجمن سرو ـ سنندج، انجمن شكوه زاگرس ـ كرمانشاه‏، آژانس خبری موکریان، انجمن كهن دژ ـ همدان ، انجمن ققنوس ـ سردشت‏، انجمن مولوي كُرد ـ جوانرود‏، انجمن وفا ـ كرمانشاه‏، انجمن هاوڕێ ـ سنندج‏‏، تشكل آشتي ـ دانش‌گاه آزاد سنندج‏، تشكل پيش‌رو ـ دانش‌گاه آزاد سنندج، تشكل رۆدان ـ دانش‌گاه پيام نور سقز، تشكل گزينگ ـ دانش‌گاه رازي كرمانشاه‏، ‏ ‏جمعيت اقاقيا ـ كرمانشاه، جمعيت سنه دژ ـ سنندج، جمعيت كردستان سبز ـ سنندج، جمعيت نگاه تازه ـ كرمانشاه‏، خانه‌ی دوستي ايرانيان ـ كرمانشاه‏‏، كانون ايران‌گردان و جهان‌گردان جوان ـ كرمانشاه، كانون رۆنان ـ مريوان‏، كانون سلامت ژين ـ مريوان، کانون مهر كرمانشاه، موسسه‌ی آتش ـ كرمانشاه، موسسه‌ی آوات ـ سنندج، موسسه انديشه نو ـ سنندج، موسسه‌ی پيش‌گامان ماف ـ سنندج، موسسه‌ی تيرۆژ ـ سردشت‏ ، موسسه حمايت از حيوانات ـ كرمانشاه ، موسسه خۆرهه‌ڵات ـ سنندج ، موسسه‌ی رسانه‌یي وڵات ـ سنندج‏، موسسه‌ی سيروان ـ كرمانشاه‏‏، موسسه‌ی هاوار ـ كرمانشاه، موسسه‌ی هه‌وراز ـ سنندج.

نشریات

توقیف نشریات

شش نشریه‌ی دانش‌جویی در دانش‌گاه ارومیه از جمله 3 نشریه‌ی کردی- فارسی این دانش‌گاه به نام‌های" مانیشت"،" هه ناران" و "تریفه "، نشریه‌ی دانش‌جویی کردزبان «تریفه» در دانش‌گاه مازندران، هفته‌نامه‌ی کردی- فارسی"روژهه لات"، روزنامه‌ی فارسی کردی ئاشتی، نشریه‌ی کرفتو، هفته‌نامه‌ی پیام مردم، از نشریات توقیف شده‌ی سال‌های اخیر محسوب می‌شوند.

روزنامه‌نگاران زندانی

آکو کردنسب، کاوه جوانمردی. محمد صدیق کبودوند، مسعود کردپور و بهمن توتونچی فعالان عرصه‌ی مطبوعاتی هستند که هم اکنون در زندان‌های مختلف به سر می‌برند.

توسعه‌ی انسانی  

در يک بيان کلي مي‌توان دريافت که علل عقب مانده‌گي  و بي‌سوادي در کردستان معلول عواملي از جمله کمبود و عدم توسعه‌ی به موقع  موسسه‌های آموزشي، انديشه‌ی دولت‌مردان کشور و نظام قبيله‌یي و سنتي است.

مجموعه‌ی اين عوامل باعث شده است که سطح عمومي سواد، در اين استان بسيار پايين قرار گيرد. به طوري که در اواخر حکومت پیشین 65 درصد ساکنين شهرها و 85 درصد ساکنين روستاها بي‌سواد بودند.

وضعیت نابرابری شاخص‌های توسعه‌ی انسانی و اجتماعی استان کردستان در میان استان‌های کشور نیز محرز است، به طوری که در مقام مقایسه در زمینه‌های مختلف، پایین‌ترین رتبه‌ی استان‌ها را داراست. از قبیل متوسط هزینه‌ی خوراکی و غیرخوراکی خانوار شهری ( رتبه 22) متوسط درآمد خانوار شهری در میان 26 استان ( رتبه 25) نرخ بی‌سوادی عمومی ( رتبه 24) نرخ بی‌سوادی بزرگ‌سالان (رتبه 25) امید به زنده‌گی (رتبه 25) شاخص فقر انسانی ( رتبه 24) ، در مجموع شاخص‌های توسعه‌ی انسانی  استان کردستان در میان 26 استان رتبه 25 را داراست.

اقتصاد

در زمینه‌ی مسائل اقتصادي جاي‌گاه اين استان در ميان 30 استان کشور، در رده‌هاي آخر قرار دارد.

در سال‌هاي گذشته به دليل ممنوعيت سرمايه‌گذاري دولتي، ميزان سرمايه‌گذاري در اين استان رو به کاهش گذاشت و با ترويج نبود امنيت، گرايش به سرمايه‌گذاري بخش خصوصي نيز بسيار محدود شد هرچند که موفقيت‌هاي جزئي در جذب سرمايه‌گذاري بخش خصوصي حاصل شده است اما کافي نيست.

اجرا نشدن اصل 48 قانون اساسی: با وجود غنی بودن مناطق کردنشین از لحاظ منابع طبیعی، که صریحاً عنوان می‌دارد در بهره‏برداري از منابع طبيعي و استفاده از درآمدهاي ملي در سطح استان‌ها و توزيع فعاليت‌هاي اقتصادي ميان استان‌ها و مناطق مختلف كشور، بايد تبعيض در كار نباشد، به طوري كه هر منطقه فراخور نيازها و استعداد رشد خود، سرمايه و امكانات لازم در دست‌رس داشته باشد.

از دیگر دلایل مهم عدم توسعه‌ی اقتصادی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

- فقدان سياست مهار، ذخيره و انتقال آب.

-توسعه نيافته‌گي بخش صنعت و معدن متناسب با قابليت‌هاي استان.

- کمبود  امکانات و تاسيسات اقامتي و گردش‌گري.

- بالا بودن نرخ رشد جمعيت استان نسبت به نرخ ميانگين کشور.

- پايين بودن سطح مهارت و سواد بي‌کاران و کمبود نيروي انساني متخصص.

- ضعف شبکه‌ی ارتباط جاده‌یي، ناوگان هوايي و نبود ارتباطات ريلي.

- پر هزينه بودن احداث راه‌هاي زميني با توجه به کوهستاني و صعب العبور بودن آن‌ها.

- بي‌کاري شديد و مهاجر فرستي.

- بالا بودن بار تکفل و پايين بودن درآمد سرانه ( استان در رده 27 ام کشور قرار دارد)

- بي‌بهره ماندن از سرمايه‌گذاري‌هاي کلان دولتي و خصوصي.

اقلیت‌های مذهبی

اکثریت کردها تابع مذهب اسلام و سنی هستند. اهل سنت در ایران با وجود رسمیت با محدودیت‌ها و فشارهای مضاعفی روبه‌رو است. مکتب قرآن یکی از جریان‌های مذهبی فعال در کردستان است. حدفاصل سال 2007 تا 2008 میلادی 32 تن از پیروان این مکتب توسط نهادهای امنیتی احضار شدند.

ملا سیف‌الله حسینی، ملا حسین حسینی، علی امامی، شورش مهدی‌خانی، ماموستا ایوب گنجی و کیوان خدادای از فعالان مذهبی کرد هستند که هم اکنون در زندان به سر می‌برند.

هم‌چنین پیروان اهل حق (یارسیان) نیز جمعیت کثیری را در کردستان شامل می‌شوند که به دلیل رسمی نبودن مذهب خود با محدودیت‌ها و مشکل‌های عدیده‌یی روبه‌رو هستند.

زندانیان وجدانی

زندانیان سیاسی کرد بیش‌ترین میزان را در بین زندان‌های ایران در خصوص این اتهام دارا هستند. اسامی 235 زندانی سیاسی کرد به صورت اجمالی در پی می‌آید:

هلمت حسن آذر پور،سروت آذرنیوش ، رضا آغه میری ، محمد رئوف ابراهیمی ، فهیم ابراهیمی ،کاوه احد زاده ، جعفر احمدی ، مادح احمدی ، طه احمدی ، کمال احمدی ، شیلان ارومیه یی ، خالد استاد قاضی ، سهراب اسماعیل ، علی افرازا ، محمود امانی ، نوزاد امیری ، اسعد امیری ، اسد امینی ، رضا امینی ، رحمت اورامی نژاد ، ارسلان اولیایی ، عثمان ایوب پور ، فرهاد ایوب پور ،ساسان بابایی، امیر بابکری، شاک باقی، مهدی باهله ،علی بایرزاده، ابراهیم بایر زاده، ساعد بنفشی، هیوا بوتیمار، قادر بوستان چی، محمد پالش، جمال پر، محمد امین پروشان، کاوه پرویزی، یاسر پرویزی، کمال پروینی، صلاح الدین پیروی،احمد تمویی، بهمن توتونچی، سهراب جلالی ، کاوه جوانمردی ، اردشیر جودت،قادر جولا، امیرعلی چابکزاده،عبدالرحمان چنگالی،علی حاجی پور، جواد حاجیلو،عدنان حسن پور ،انور حسن پناهی،مسعود حسین پناهی،شاهو حسینی، حسن حسینی،عیدالله حسینی،شیرکو حضری،محمد حمزه پور،حسین حمزه شجاع،علی حیدریان،فاتح حیرانی،امین خاتم پناه،یوسف خاتمی،غلامحسین خان عبدلی،جبرئیل خسروی،دلشاد خضردشتی،سیاوش خندانی،ابراهیم خورندی،داوود دفاعی،هارون دوانی،رفیق ذوالقدر،فرزاد راوند،محمود رحمانی،یوسف رحمانی پور،لقمان رشی، علی رشیدی،امیر رمضانی،ریبین رموزی،روناهی روکان،محمد کریم زارعی،جمال زارعی،مهدی زالیه،محمد علی زایله،ناصر ساطوری،محمد سعادت،رمضان سعیدی،کاوه سلامی،علی احمد سلیمان،مصطفی سلیمی،امیر سورسوری،خسرو سیفی،علی شاکری،  حمید شبان،فواد شبکی فرد،لطیف شرافت،عمر کریم شریف،ارسلان شفیعی،کمال شریفی، عبدالله شریفی،ارشد شریفی،مطلب شکوهی،بهزاد شیخی،فرهاد شیروانی،آزاد صادقی،عزیز صادقی،علی صالحی،ناصر صدقی،روناک صفارزاده،شورش طهماسبی،سید طاهر عبدالله پور،عارف عبدالله زاده،عبدالواحد عبدالله زاده،رسول عبدالله پور،محمدسعید عبداللهی،هانا عبدی،رئوف عبدی،صالح عثمانی،جواد علیزاده،محمدعمرپور،سلیمان عمویی میلان،میکاییل غلامی، خلیل فاتحی،احسان فتاحیان،یزدان فتحی،عطاالله فتحی،خالد فریدونی،محمدصدیق فضلی،عمر فقیه پور،هومن فقیه پور، حسن فلاح،حسن فلاحی،کریم قادری،رضا قادری،هژار قادری،خالد قاسمی،اسماعیل قردویی میلان،یوسف کاکه ممی،محمدصدیق کبودوند،مسعود کردپور،کاوه کردی،حسین کرمی،وفا کریم پور،فرزاد کمانگر،ارکان گل تکین،یاسر گلی،حبیب الله لطیفی،مد لیلانی،اسعد مازوجی،حسین مجاور،کاوه مجیدی فر،مسعود محبی،عزیز محمدجانی،عامش محمدصالح،جهاندار محمدی،فردین محمدی،رضا محمدی،عبدالله محمدی،فرزانه محمدی،حسن محمودی،صابر مددی،احمد مدنی،فردین مرادی،مهدی مرادی،محمد مرادی،توفیق مرادی، محمد مرادی،خضررسول مروت،وریا مروتی،ظاهر مصطفوی،عثمان مصطفی پور،شورش مهدی خانی،لقمان مهری،جعفر میرزایی،سلیمان مینا پاک،حبیب الله نادری،محمد ناصری،صادق ناوگران زاده،مظفر نصرالدینی، محمد نظری،صلاح نعمتی،آیت نقش عنبری،توفیق نوجوان،فرهاد وکیلی،مجید ویسی،رسول هیکلی،محمد یاراحمدی، ،غلامعلی یوسفی،حمزه یوسفی،محمد یوسفی،خیات یوسفی،احمد یوسفی، حسین رحمانی،مهدی مرادی،فرهاد شیروانی،میکائیل غلامی،نعمت مرادی،سید رضا حسینی،فریاد عبدی،کاویان صلواتی،جمال دبیری،لطف الله لطف الله پور،شمس الله لطف الله پور،ولی رستمی،عباس صلواتی،سیروان کرد،نظام صادقی،احسان فتاحیان،شهلا ماکویی،طه احمدی،بهزاد محمدی،ابراهیم رحمانی،حسن ابراهیمی،ریحان ابراهیم،مختار کریمه،جمشید پرویزی،محمود پرویزی،نباز اصلانی،برهان سعیدی، ملا سیف الله حسینی،ملا حسین حسینی،علی امامی، والید درودی،عمر امامی، ستار ایوب زاده،مجید فتحی،محمود قادری،حسن جافی،منصور فقیهی،محمد علی رستمی،علی ویسمرادی،مختار درگاهی،جهانشاه درگاهی،مربوط رستمی، انور رستمی،زینب جلالیان،برهان سعیدی،نباز اصلانی

زندانیان عقیدتی محکوم به مرگ

کردستان از این لحاظ نیز با دارا بودن 12 زندانی وجدانی محکوم به اعدام از سایر بخش‌های کشور متمایز است.

فرزاد کمانگر، رمضان احمد، فرهاد چالش، شورش مهدی‌خانی، شيرکو معارفي، رستم ارکيا، علي حيدريان، فرهاد وکيلي، حبيب الله‌ لطيفي، فصيح ياسمني، زينب جلاليان، احسان فتاحيان. اسامی زندانیان کرد محکوم به اعدام هستند.

مرگ‌های مشکوک

ابراهیم لطف الهی، هاشم رمضانی و فرزاد قبادی از افرادی هستند که به طور مشکوکی در بازداشت‌گاه‌های امنیتی جان خود را از دست دادند. در همین رابطه باید به اعدام حسن حکمت دمیر نیز اشاره داشت که به صورت بیمار و بر روی برانکارد اعدام شد.

کول‌بران

کول‌بران شهروندانی از طبقه‌ی ضعیف جامعه هستند که برای امرار معاش با دست‌مزدهای ناچیز (به طور مثال 2 هزارتومان برای 10 کیلو چای) با بستن بار بر پشت خود در مرزها این اجناس را جابه‌جا می‌کنند. فارغ از جای‌گاه قانونی این مهم، عامل اصلی روی آوردن مردم به چنین شغل خطیری شرایط نامناسب اقتصادی حاکم بر منطقه است.

اقتصاد ناسالم مسلماً کمکی به رشد جامعه‌ی مدنی نخواهد کرد. هر ساله تعداد زیادی از این کول بران به دست نیروهای مرزی کشته می‌شوند، هر چند به دلیل وابسته‌گی این افراد به طبقه‌های ضعیف جامعه و ضعف نهادهای مدنی اطلاعات زیادی از آمار کشته شده‌گان کول‌بر در دست نیست اما گزارش‌های منتشر شده از مرگ دست کم 27 تن در طی یک سال گذشته حکایت می‌کند. آیت الله شاهرودی ریاست قوه قضائیه در طی سفر خود به کردستان ده‌ها تن از کول‌بران زندانی را مورد عفو قرار داد.

گلوله باران مناطق مرزی

نیروهای نظامی به عنوان برخورد با چریک‌های کرد اقدام به بمباران مناطق مرزی می‌کنند. این گلوله باران‌ها تا کنون موجب آتش سوزی جنگل‌ها، از بین رفتن امکان دام‌دارای که یکی از منابع پایه‌یی اقتصاد در کردستان محسوب می‌شود، آسیب به حیات وحش مرگ غیرنظامیان و همین‌طور آواره شدن تعداد زیادی از روستائیان شده است. شدت گلوله باران‌ها به حدی بوده است که به مناطقی از منطقه‌ی کردستان کشور عراق نیز آسیب وارد کرد که موجبات اعتراض دولت اقلیم کردستان عراق را فراهم آورد.

کنفرانس اربیل

در حالی‌که منطقه‌ی کردستان به لحاظ امنیتی، سیاسی و اقتصادی در شرایط نامطلوبی به سر می‌برد و در این ره‌گذر اعتراض‌های اجتماعی پس از پیدا نکردن منافذ بیان با سرعت به سمت رادیکالیزه شدن پیش می‌رود. کنفرانسی در شهر اربیل عراق در آستانه‌ی شروع به کار قرار گرفت که قرار است با حضور ایران و تعدادی از کشورهای همسایه از اپوزیسیون مسلح کرد دعوت به خلع سلاح کند. این کنفرانس به زودی آغاز به کار خود را اعلام خواهد کرد.

هم‌زمانی این مهم با لغو احکام اعدام سه تن از زندانیان سیاسی کرد و هم‌چنین تبرئه‌ی تنی از بازداشت شده‌گان از اتهام سنگین محاربه، مایه باوربه تجدید نظر سیستم در تغییر سیاست‌های ناصیحیح خود خاصه چند ساله‌ی اخیر در مناطق کردنشین شد.

این باور زمانی مستند‌تر شد که خبر سفر قریب الوقوع آیت الله خامنه‌ای ، مقام اول حکومت در دهه‌ی اول اردیبهشت ماه برای اولین بار به استان کردستان منتشر شد.

بازگشت خشونت

اما و متاسفانه روندی که می‌توانست به کم‌رنگ کردن و حتا پایان دادن به خشونت‌ها در کردستان منتهی شود و امنیت پای‌داری را برای این قسمت از کشور فراهم آورد با گسیل بی‌سابقه‌ی نیروهای نظامی در منطقه در روزهای گذشته و بالطبع بالا گرفتن موج خشونت متوقف ماند.

کشته شدن بیش از 70 تن از نیروهای دو طرف منازعه، استقرار ادوات سنگین نظامی، میلیتاریزمه شدن فضای کردستان را بی‌حجاب نمایان کرد.

بنابر گزارش‌های دریافتی مجموعه و نتایج تحقیقات میدانی، پست‌های بازرسی در اکثر مناطق غرب کردستان به چشم می‌خورد و برخوردهای ناصحیح این افراد با مردم موجب افزایش نارضایتی‌ها شده است.

بیست هزار کوه‌نورد

هم‌چنین گزارش‌های دریافتی نگران‌کننده‌ی ما حاکی از آن است که در تداوم درگیری چریک‌های کرد و نیروهای نظامی در کوهستان‌ها به خصوص کوهستان شاهو که مرتفع‌ترین منطقه‌ی کردستان محسوب می‌شود. برنامه‌یی از سوی نهادهای دولتی با نام اردوی تفریحی در شرف اجرا است. در این برنامه بیست هزار کوه‌نورد از استان‌های غربی کشور برای صعود به کوه‌های غرب کشور به خصوص کوهستان شاهو که محل استقرار چریک‌های کرد است منتقل خواهند شد. این برنامه صبح روز جاری مورخه 10 اردیبهشت ماه با انتقال پنج هزار کوهنورد آغاز گردیده است.

این برنامه که اعزام مردم یا اجازه ورود مردم غیرنظامی به مناطق نظامی است، توام با برقراری بیمارستان صحرایی نظامی در سیلویی (انبار گندم) در روستای گاشکی از توابع کامیاران، اعزام بی سابقه نیروهای نظامی به منطقه و هم‌چنین مانورهای هوانیروز در این منطقه موجب نگرانی شدیدی شده است. زیرا علاوه بر آلوده بودن منطقه مورد اشاره به مین، این منطقه پای‌گاه اصلی چریک‌های مسلح کرد است و در حال حاضر محل اصلی منازعه مسلحانه دو طرف است، از این‌رو محتمل است که در طی درگیری‌های جاری تلفات غیرنظامی به شدت افزایش یابد.

جمع بندی

(حمایت از جامعه‌ی مدنی راه‌کار پایان دادن به خشونت‌ها)

هر چند این گزارش تمامی موارد نقض حقوق بشر در مناطق کردنشین ایران را در بر نمی‌گیرد، اما به خوبی گویای وضعیت ناهنجار حقوق بشر در این بخش از کشور است که خاصه توجه مدافعان حقوق بشر و فعالان جامعه مدنی را جلب می‌کند.

مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران خشونت را در هر شکلی محکوم می‌کند، از این‌رو ضمن دعوت دو طرف منازعه در منطقه به خویشتن‌داری و پرهیز از خشونت بیش‌تر، تنها راه پایان دادن به خشونت‌ها و ایجاد امنیت پایدار در این قسمت از کشور را حمایت همه جانبه از فعالان مدنی و بالطبع نهادهای مدنی می‌داند.

دبیرخانه مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران

تهران – 10 اردیبهشت ماه 1388